Vergi iadesi kaldırıldıktan sonra esnaf fiş kesmez, vatandaş da istemez oldu. Artık fiş isteyenlere farklı gözle bakıyor esnaflar. İçlerinden farklı sözler söyledikleri yüzlerinin her halinden belli. Kimi daha müşteri sormadan fişini kesiyor ama bunlar o kadar az ki motorlu taşıtlar vergisine ya da benzine zam yapılmasına şaşırmamalı. Geçenlerde cep telefonu aparatı aldım, fiş kesmediler, istedim, kestiler, çıktım eve geldim. Fişi atmadan “bi bakayım devlete millete ne kadar kazandırmışım” dedim, 0.00 TL. Bi de baktım ki adam kontör fişi kesmiş. İşte bunlar resmen devletin milletin parasını çalıyorlar. Bu olay toplumda öyle bir noktaya geldiki benim gibi bu konuyu kendisine sıkıntı yapan biri bile fiş isterken utanır hale geldi. Acaba ne derler? Ne derlerse desinler. Bazen de insan acıyor, bakıyor ki zaten adamcağız birşey kazanmıyor, bi de ben fiş isteyip karını daha da azaltmayayım diyor. Ama yanlış! Belki etkilerini hemen gözle göremiyoruz ama bu davranış o fakirliği daha da derinleştiriyor. Sorun ortada. Gelelim önerdiğim çözümlere ya da çözüme katkı sağlayacak önerilerime.
Nasıl ki fahri trafik müfettişleri varsa fahri vergi müfettişleri de olabilir. Bunlar belirlenirken katı kurallar uygulanır. Örneğin hiç sabıkası olmayacak, daha önceden vergiyle ilgili bir sıkıntısı olmayacak, belirli bir süre gözlenecek, fişini alıyor mu vergi hileleri ile devletten vergi kaçırıyor mu vs., üniversite mezunu olma şartı aranabilir. Bu müfettişler ceza keserlerken bunu belgelendirmek durumunda olabilirler, örneğin bir yada birden fazla şahitle ya da bir video kaydıyla. Günümüzde kalem şeklinde, saat şeklinde casus kameralar var, cep telefonlarıyla görüntü kaydı yapılabiliyor. Cezayı kesene kesilen cezadan %10 gibi bir pay verilebilir. Bu sayede müfettişlerin vergi denetiminde motivasyonları arttırılabilir. Hatta bu sistem, işsizler için yeni bir iş kolu haline bile dönüşebilir.
Bu biraz daha uygulanması zor bir yöntem. Büyük bir teknolojik altyapı gerekiyor. Önerim; her vatandaşın bir alışveriş kartı olsun, yazar kasalarda bu kartı okuyacak bir mekanizma olsun,. Kimin ne aldığı ne kadar aldığı nerden aldığı kayıt altına alınsın. Nasıl ki eskiden memurlar gelirlerine göre fişlerle vergi iadesi veriyorlardı, bu sefer de tüm vatandaşlar o kartlarla vergi iadesi versin. Bu sistem çok detaylı bir şekilde düşünülüp uygulamaya konursa kayıtdışı diye bir olay kalmayacaktır. Ancak bu sistemin uygulanabilmesi için çok büyük teknoloji ve altyapı yatırımına gerek vardır. Orta ve uzun vadede düşünülebilecek bir çözüm. Bunun da bir adım ötesinde tamamen elektronik paraya geçilmesi var ki üzerinde çok düşünülmesi gereken bir konu.
Uygulanan yöntemler sonucunda vergi gelirleri artacaktır. Artan vergi gelirlerine paralel olarak vergiler planlı ve kademeli olarak düşürülmelidir. Bu sayede ekonomoik dengeleri fazla bozmadan adil bir vergi sistemine giden yolda ilerleme sağlanabilir.
M.Ali
M.Ali
