Günümüzde devlet hizmetlerinin bazıları www.turkiye.gov.tr üzerinden yapılmakta. Örneğin adli sicil belgesi artık buradan alınabilmekte. Vatandaş e-devlet şifresi(PTT'den alınır) ya da e-imzası ile sisteme girip işlemini yapabilmekte.
Önerimiz edevlet sistemine referandum bölümünün de eklenmesidir.
Örneğin 2010 yılındaki gibi bir referandum değil de, zaman zaman belediyelerin vb. kurum ve kuruluşların yaptığı tarzda referandumlar e-devlet üzerinden yapılabilir.
Bu referandumlar bir bağlayıcılık taşımayabilir. İlk aşamada, sadece halkın görüşünün çabuk ve maliyetsiz bir şekilde ortaya çıkması yönünde bir işleve sahip olabilir.
Bazı yasalar çıkmadan önce halka, e-devlet sistemi üzerinden e-referandum yapmak suretiyle sorulabilir.
Edevlet sistemi üzerinden nelerin halka götürüleceğini Bakanlar Kurulu'nun oybirliği ile belirlemesi yerinde olacaktır. Bu iş meclis salt çoğunluğuna da bırakılabilir. Bu yöntemler haricinde daha kolay bir şekilde e-referandum yapılabilmesi, birlik ve beraberliği zedeleyecek ya da milletimizi gereksiz yere meşgul edecek abes konuların kolayca e-referanduma taşınabilmesi ise yerinde olmaz. En isabetli yöntemin, Bakanlar Kuruluna ve Cumhurbaşkanına teklif yetkisi verilmesi, karar yetkisinin de Meclis salt çoğunluğuna verilmesi olacağı kanaatindeyiz.
Referandum belirli bir gün olabileceği gibi belirli tarihler arasında da olabilir. Örneğin sadece bir gün sürebileceği gibi, 3 gün ya da 1 hafta da sürebilir. Hatta 1 ay sürebilecek bir e-referandum dahi organize edilebilir.
Referandumda oy oranları referandum sonuçlandığında paylaşılabileceği gibi referandum devam ederken de paylaşılabilir.
Bilgisayarı olmayan, kullanmayı bilmeyen, edevlet şifresi olmayan vatandaşlarımız da noterler aracılığıyla 1 TL gibi cüzi bir hizmet ücreti karşılığında, ya da ücretsiz, oy kullanabilirler. Bunun da ötesinde, Valiliklerin ve Kaymakamlıkların bünyesinde de vatandaşımız nüfus cüzdanını ibraz etmek kaydıyla oyunu kullanabilmeli. Böylece e-referandum belli bir zümrenin ulaşabileceği bir sistem değil, tüm vatandaşlarımızın ulaşabileceği kullanabileceği demokratik bir hak olur.
Örneğin "Kamuda memurlara uygulanan başörtüsü yasağının kaldırılması konusu" e-referandum ile millete taşınabilir. Bu konuda Memur-Sen milyonlarca imza topladı, milletimizin gönlünden geçenin de inanç özgürlüğü ile bağdaşmayan bu yasağın kaldırılması yönünde olduğu kanaatindeyiz.
Burada dikkat edilmesi gereken husus para ile oy satma, şifreyi para karşılığı bir başkasına süreli olarak verme vb. olayların önlenmesine yönelik tedbirlerin alınmasıdır. Örneğin bir kişi çıkıp da bir vatandaşa "e-devlet şifreni ver senin yerine oy kullanalım, yarın şifreni değiştirirsin" diyememeli. Bu noktada toplumun e-devlet şifresinin ne kadar ciddi ve resmi bir enstrüman olduğu, ne gibi yasal yükümlülükler getirdiği, yanlış kişilerin eline geçtiğinde ne gibi zararlara sebebiyet verebileceği konusunda bilinçlendirilmesi önem arz eder. Bu doğrultuda yasal düzenleme ile oy satma ve satın alma şuçuna caydırıcı maddi cezalar uygulanabilir. Ayrıca edevlet sistemine öyle uygulamalar konulur ki, insanların bir başkasına güvenip şifresini vermesinin önüne geçilebilir; oy kullanılırken anne kızlık soyadının tamamının ya da belli harflerinin sorulması, ya da adınıza kayıtlı bir kredi kartının numarasının girilmesi gibi. E-devlet ile insanlar belli maddi külfet ve sorumlulukların altına giriyorlarsa zaten e-devlet şifrelerini her ne sebeple olursa olsun satmayacaklar ve başkalarına söylemeyeceklerdir. Örneğin bir nüfus cüzdanını kimse bir başkasına sebepsiz vermez, edevlet şifresinin de halkımızca bu bilinçle kullanılmasına yönelik politikalar izlenmeli. Kısacası edevlet sistemine öyle uygulamalar konulmalı ki kimse şifresini güvenip de bir başkasına veremesin, vermekten kaçınsın.
Kimin hangi yönde oy kullandığının alenen, açık bir şekilde herhangi bir veritabanında tutulması ya da kayıt altına alınması doğru da değildir. Böyle bir uygulama bir nevi fişleme olarak da algılanabilir ya da kötü niyetli kişilerce fişleme amacıyla kullanılabilir. Bu nedenle verilen oylar belki şifreli olarak sistem tarafından kaydedilir, ancak kesinlikle kimin ne yönde oy verdiği devlet ve üçüncü kişiler tarafından anlaşılmayacak şekilde sistemde tutulur. Oy kullanan kişiye de bir doğrulama kodu verilebilir. Bu kod sayesinde ilerleyen zamanlarda, örneğin referandumdan sonra edevlet sistemine girerek doğrulama kodunu girer ve hangi yönde oy kullandığının teyidini yapmış olur. Bu sayede e-referandum'un şeffaflığı sağlanmış olur. Bir bilgisayar mühendisi olarak yukarıda anlatılanların kurulacak algoritmalarla sağlanabileceğini, farazi konuşulan şeyler ya da gerçekleştirilemeyecek hayaller olmadığını da ayrıca belirtmek isterim. Örneğin günümüzde kullanıcıların şifrelerinin veritabanında şifreli olarak tutulması söz konusudur. Bu sayede bir kişi veritabanını görse ve veritabanında her türlü yetkiye sahip olsa dahi bir başkasının şifresine muttali olamaz. Çünkü şifre de şifreli tutulmaktadır. Günümüz bilgisayar teknolojisiyle, Hash algoritmaları ve doğrulama kodları kullanılarak: şeffaf, hile yapılıp yapılmadığının rahatlıkla kontrol edilebileceği ve fişlemenin de mümkün olmayacağı bir e-referandum sistemi (ERS ya da ERSis denebilir) geliştirmek mümkündür. Böyle bir sistemin hayata geçirilmesi, milletimizin demokrasisi adına, iradesinin kesintisiz ve aracısız ortaya konması adına, çok büyük bir hizmet ve kazanç olacağı ortadadır.
(Not: Sistemin nasıl olabileceğine de teknik olarak değinmeden geçemeyeceğim. Oy verenin TC Nosu, Oyunun Rengi ve Rastgele Üretilen Doğrulama Kodu birleştirilerek Hashing algoritmasına sokulur ve bunun neticesinde hash algoritmasından çıkan anlamsız veri devletin veritabanı sistemine kaydedilir. Sözkonusu doğrulama kodu oy kullanma işlemi esnasında rastgele olarak üretilir ve sadece oy kullanan vatandaşa verilir. Bu doğrulama kodu kesinlikle hiçbir veritabanında doğrudan saklanmaz, saklanmamalıdır. Şifreli olarak saklanmasında ise bir sakınca yoktur. Hashing işleminden sonra meydana gelen belli uzunluktaki veri devlet tarafından veritabanlarında saklanır. Bu sayede devlet hiçbir şekilde kimin ne oy kullandığını bilemez, ancak bir kişi kullandığı oyun devlet veritabanında ne şekilde gözüktüğünü doğrulayabilir. Doğrulamak için: TC nosunu, verdiği oyu ve sadece kendisinde bulunan doğrulama kodunu girerek elde ettiği verinin devlet veritabanındaki veri ile karşılaştırır, bu işlemin sonucunda oyu doğrulanmış olur. Sistem Yüksek Seçim Kurulu tarafından kurulur ve işletilir.(Seçsis gibi.). Bu temeller üzerine daha gelişmiş iş akış modelleri de üretilebilir. E-imza benzeri sistemler de devreye sokulabilir. doğrulama kodu YSK(Yüksek Seçim Kurulu) tarafından vatandaşa e-imza ile imzalanarak verilir. Bu sayede vatandaşın doğrulama kodunu inkar etmesinin de önüne geçilebilir. Bu teknik detaylara sözkonusu e-referandum sisteminin teknik olarak uygulanmasının mümkün olduğunu ispatlamak için girdim. ) Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Araştırma Enstitüsü'nün bu konuda en sağlam ve güvenilir sistemleri tasarlayabileceği kanaatindeyiz.
Sağlam, şüpheye ve şaibeye yer bırakmayacak bir sistem kurmak elzemdir. Zira seçimlere-oylamalara hile karıştırıldığı yönünde propoganda yababilecek dahili ve harici bedbahtların türeyebileceği milletimizce malumdur. Bilhassa sosyal medya üzerinde bazı olayların nasıl çarpıtıldığını ve speküle edildiğini, nasıl yalan ve yanlış yansıtılmaya çalışıldığını bazı üzücü olaylarda açıkça gördük.
Umarız e-referandum gibi bir ileri demokrasi argümanını ülkemiz, milletimiz en yakın zamanda kazanır. Demokrasi alanında başka ülkeleri geriden takip etmek yerine ileri demokrasimiz ile başı çekmek milletimizin on yıllardır gönlündeki arzusudur.
Gerekli çalışmaların ve yasal düzenlemelerin ivedilikle yapılmasını millet olarak, milletin vekillerinden, bakanlarından, başbakanından, cumhurbaşkanından, devletin bürokratlarından, memurlarından, mühendislerinden, siyasetçilerinden bekliyoruz. Lütfen önerimizi dikkate ve ciddiye alınız, üzerinde ciddi çalışınız.
